Klimaatverandering gaat forse impact hebben op onze leefomgeving. Afkicken van fossiele brandstoffen dempt dit effect, maar het is niet genoeg. We moeten ons voorbereiden op hevigere weersomstandigheden: zwaardere regenbuien en stormen, stijging van de zeespiegel, een hoger waterpeil in onze rivieren, maar ook hetere zomers en verdroging en verzilting van landbouwgrond en natuur. Daarnaast hebben we te maken met uitputting van grondstoffen. Dit vraagt een andere manier van consumeren en produceren. Hergebruik, herbestemming en ontwikkeling van duurzame materialen en energie worden de norm.

Een groot deel van de toekomstopgave ligt in de gebouwde omgeving, die een investeringscyclus kent van tientallen jaren. Als we die toekomstbestendig willen maken, moeten we nú beginnen. Met huizen, gebouwen en gebieden die leefbaar, gezond, veilig, energieneutraal en circulair zijn. Met bruggen, wegen, tunnels, sluizen en riolering die bestand zijn tegen klimaatverandering en uitgerust zijn voor de toekomst. Met een infrastructuur die slim, veilig en optimaal te benutten is, rekening houdend met voortschrijdende technologische ontwikkelingen. Kwaliteit van leven, duurzaamheid en circulaire bouw zijn hierbij de leidende begrippen.

In onze groene delta, met een welvarende en innovatieve economie, goed opgeleide beroepsbevolking en waardevolle infrastructuur, kunnen we het voortouw nemen. Onze ondernemersgeest, nijverheid en creativiteit maken Nederland tot de top-10 van meest innovatieve en welvarende economieën ter wereld¹. Kortom, ons land heeft alles in zich om de bedreigingen die op ons afkomen, om te zetten in kansen. Daarin kunnen we mondiaal een voortrekkersrol spelen.

Zeker in de bouw, waar het leeuwendeel van de uitvoeringsopgave ligt. Weliswaar is het een gezonde sector, die vaak prachtige, innovatieve oplossingen oplevert, maar het is ook een branche die zich kenmerkt door veel fragmentatie en inefficiëntie in de totale keten, waardoor investeren in innovatie nauwelijks loont. Een integrale en inspirerende visie en aanpak zijn nodig. Een aanpak met oog voor draagvlak, goede communicatie en aantrekkingskracht op jong talent. Evolutionaire ontwikkelingen in de bouwsector zijn niet in staat de maatschappelijke uitdagingen van de toekomst, de enorme vervangingsopgave en het benodigde tempo daarvan aan te kunnen. Er is geen evolutie, maar een revolutie nodig.

In de kabinetsbrief van 29 november 2016 hebben de drie ministers van Economische Zaken, voor Wonen en Rijksdienst, en van Infrastructuur & Milieu in samenspraak met de bouwsector ‘De Bouwagenda’ geïnitieerd. Doel is om te komen tot een ambitieus vernieuwingsprogramma waarin de uitdagingen op het gebied van energie, klimaat en grondstoffen bovenaan staan. Als antwoord hierop hebben ruim 50 vertegenwoordigers vanuit alle onderdelen van de bouwsector, overheid, kennisinstellingen en maatschappelijke groepen in een open dialoog een plan van aanpak opgesteld. Nooit eerder zaten zoveel betrokken partijen in een sfeer van vertrouwen en commitment met elkaar om tafel. De Taskforce Bouwagenda is aangesteld om hierin te motiveren, leiding en sturing te geven, te faciliteren, te organiseren, aan te jagen, te verbinden en de institutionele voorwaarden te scheppen. We denken vanuit een brede en gedeelde lange termijn visie. We werken met concrete programma’s, tussendoelen, zichtbare stappen en korte termijn resultaten.

De urgente opgave die er ligt, kan niet binnen het systeem van vandaag worden gerealiseerd. Als we bijvoorbeeld doorgaan met het huidige tempo van energiebesparing, waarbij we huis voor huis aanpakken met bestaande technieken, zijn we nooit op tijd klaar en liggen de totale kosten veel hoger. We moeten opschalen met nieuwe, kwalitatief hoogwaardige producten en concepten. Het goede nieuws is: het kan. De technologische en digitale ontwikkelingen stellen ons hiertoe in staat. We gaan toe naar een Bouwsector 3.0. Hier werken alle partijen in de keten - beleidsmakers, opdrachtgevers, beheerders, kennisinstellingen, architectenbureaus, ingenieursbureaus, grote en kleine aannemers, toeleveranciers en andere betrokkenen - samen aan een optimaal maatschappelijk resultaat. Met deze aanpak verwachten we een spectaculaire productiviteitssprong te realiseren, waarbij we de voor ons liggende opgaven tegen 30% lagere kosten kunnen uitvoeren.

Door in een bouwcoalitie van overheid, markt en kenniswereld samen plannen te maken en uit te voeren. Door in te zetten op alle niveaus: Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen. Door in te zetten op radicale verbetering van zowel het gangbare en routinematige werk als op de grote complexe werken. Door morgen te beginnen en al werkende de beste antwoorden te vinden. Door creativiteit leidend te laten zijn. Door niet te stoppen als we een belemmering tegenkomen, maar die juist te gebruiken voor ons denken en handelen. Door regelgeving, financiering en digitalisering zoveel mogelijk ondersteunend te laten zijn aan de benodigde innovatie. Door in te zetten op een gebouwde omgeving die het welzijn van eenieder bevordert. Door het beste te halen uit de mensen in de bouw.

Deze hebben betrekking op de drie pijlers infrastructuur, woningbouw en utiliteitsbouw. Voor elk van deze pijlers gaat een ‘Topteam’ aan de slag. Zij hebben tot taak voor elke Road Map een coalitie te formeren met alle relevante stakeholders die zich committeren om de vereiste doorbraak te realiseren. De overheden zijn bereid de sector daarin in alle opzichten actief te ondersteunen.

De Taskforce Bouwagenda heeft in zijn vierjarig programma uiterlijk in 2021 geregeld dat:

1. verduurzaming van de bestaande woningvoorraad in 2021 is opgeschaald tot 100.000 woningen per jaar, te beginnen bij opschaling van het programma “Stroomversnelling” (verduurzaming corporatiewoningen);
2. er een Plan van Aanpak ligt om in 2030 het binnenklimaat van alle scholen gezond te krijgen en de meest urgente scholen met label G in 2021 gerenoveerd en duurzaam zijn; er komt een landelijk Financierings­arrangement Scholen beschikbaar;
3. er een plan ligt met draagvlak om 1 miljoen nieuwe energieneutrale woningen geprogrammeerd te hebben, die in 2030 gerealiseerd zijn; dit leidt tot een nieuwbouwproductie van gemiddeld 100.000 woningen per jaar vanaf 2021;
4. onze ‘nationale infrastructuur assets’ (wegen, tunnels, bruggen, sluizen, dijken, riolen, energienetwerken) uniform inzichtelijk zijn, zodat de opgave voor vervanging, functie- en klimaatadaptatie meerjarig te plannen en te budgetteren is, en er al een voortvarende start is gemaakt met innovatieve en duurzame vervanging;
5. bewoners van het aardbevingsgebied zich gehoord voelen, en inzicht hebben in hun eigen woonsituatie en mogelijkheden. Groningen beschikt dan over een Living Lab BuildinG met laagdrempelige test- en validatiefaciliteiten waarmee een rijk aanbod aan innovatieve, aardbevingsbestendige en circulaire concepten wordt ontwikkeld; 
6. de diverse kennis- en onderwijsinstellingen echt complementair zijn gaan samenwerken, en aangehaakt zijn bij alle Road Maps;
7. een Human Capital-agenda in uitvoering is die de bouw neerzet als ‘zeer aantrekkelijke werkgever’, op weg naar ten minste 50.000 extra benodigde banen;
8. de relevante institutionele belemmeringen zijn benoemd en aangepakt;
9. bestaande en glorende financierings- en investeringsmogelijkheden zijn samengebracht en ontsloten;
10. we jaarlijks één Nationaal Icoonproject benoemen dat de nieuwe werkwijze zichtbaar maakt.